The Soprano’s jaren later
James Gandolfini is alweer 9 jaar geleden overleden. De grote man met de droevige hondenogen maakte de serie ruim 20 jaar geleden tot een fenomeen. Samen met zijn even iconische makkers Silvio Dante (Steve van Zandt), Pauli Gaultieri (Tony Sirico RIP), Christopher Moltisante (Michael Imperioli) en een hele reeks aan andere bijzonder authentieke karakters. Ruim 17 jaar geleden heb ik de serie op een ouderwetse manier ‘gebinged’ door de ene DVD na de andere in de speler te stoppen. De streamingdiensten bestonden nog niet en voor Nederland heeft het tot dit voorjaar geduurd voordat de serie te kijken was via HBO. Al die jaren heb ik de wens gehad om de serie opnieuw te kijken, maar ik had natuurlijk – zoals het een modern mens betaamd - al lang geen dvd-speler meer en de meeste schijfjes waren in de jaren door de kinderen gebruikt om er decoratie mee te maken. Alleen dus al voor het herkijken van de Soprano’s heb ik een HBO-max-abonnement afgesloten. Hoe houdt de serie zich, na zoveel jaren?
Spoiler alert: de serie houdt zich geweldig en blijkt dus tijdloos te zijn, zowel door het geweldige verhaal als door het superbe acteerwerk. Tony Soprano is een iconisch karakter. Zijn neuroses, twijfels en paniekaanvallen passen naadloos in het verhaal en geven een enorme diepte aan zijn karakter dat nog verder uitgediept wordt in de gesprekken met zijn vrouwelijke psychiater.
De worsteling van de maffiafamilie met het dagelijkse leven is eigenlijk de rode draad in deze serie. Het soms extreme geweld lijkt slechts een bijzaak. Actie, anders dan de korte scenes waarin er weer eens iemand vermoord of in elkaar getrapt wordt, kent de serie nauwelijks waardoor het een merkwaardige combinatie is van een soapopera waarin de relationele aspecten van het dagelijks leven centraal staan en een duister ‘crime’-epos. Dit maakt de serie ongrijpbaar en nauwelijks na te vertellen. Het ene moment zie je hoe de familie met opvoedkundige problemen omgaat om in de volgende scène iemand met bruut geweld doodgeslagen te zien worden. De rode lijn in de serie is wel dat iedereen worstelt. Er wordt geworsteld met familierelaties, opvoeding, jeugdtrauma’s, culturele problemen en morele dilemma’s. Het meest vreemde van de serie, dat vond ik toen en dat vind ik nu bij het opnieuw kijken weer, is wel dat eigenlijk elk personage in de serie een akelig karakter heeft en dat je ondanks dat toch voor bijna alle personages sympathie houdt. Erecodes en volstrekt immoreel gedrag gaan hand in hand. Dit zorgt voor een beklemmend en onvoorspelbaar verloop. De bezoekjes van Tony aan zijn psychiater vond ik 20 jaar geleden de minst interessante delen van de serie maar nu geven ze juist een enorme diepgang en kleuring aan het verhaal. Ze geven genadeloos de worsteling van Tony met zijn cultuur, zijn macho-karakter en de moeizame relatie met zijn moeder. Het feit dat dr. Melfi én italiaanse én vrouw is, zorgt hier nog voor een extra verstrikking van Tony’s getormenteerde ziel.
Natuurlijk is James Gandolfini de grote blikvanger. Hij was echt een geweldig acteur en draagt de serie en zijn collega’s. Maar ook de lijn van Christopher Moltisante is bijzonder en dan vooral de verhouding van ‘Chrissie’ met Tony. Haat en liefde, wantrouwen en hoop. Alles zit in deze relatie. Dat zie je ook in de andere verhoudingen. Pauli, die uit pure afgoderij Tony als een soort Napoleon op een schilderij van een paard laat bijschilderen en de woede die dit wekt bij Tony zelf omdat hij zichzelf veracht. Het zijn dit soort klein scenes die een groot en menselijk verhaal vertellen. Iedereen worstelt met lullig dagelijkse dingen en iedereen worstelt met zichzelf. Juist de kleine gebaren, teksten en scenes maken de serie zo fascinerend. Hoe kan iemand die zijn hand niet omdraait voor een moord meer of minder, zich zo druk maken over of zijn haar wel goed zit zoals Pauli altijd doet. Hoe kan iemand die overdag als grote maffiabaas fungeert ,onzeker in de spiegel kijken of ie er wel ‘bosslike’ uitziet in zijn roze pak, zoals Silvio doet als de positie van Tony op de tocht lijkt te staan en hij mogelijkheden ziet Tony op te volgen.
Eigenlijk doet een korte recensie geen recht aan dit magistrale epos. Het is een maffia-epos maar vooral een familie-epos en een prachtige studie van de mens die zich staande moet zien te houden in een wereld die meedogenloos lijkt maar waarin eigenlijk iedereen alleen maar op zoek is naar vervulling van de basisbehoeften van het leven: liefde, warmte, genegenheid en bestaanszekerheid. De serie zou kunnen dienen als lesmateriaal voor sociologie over hoe moderne mensen omgaan met hun plek in de samenleving. Het gaat over eer, loyaliteit, angst en onzekerheid maar zeker ook over liefde. En net als in het echte leven is vrijwel elke beslissing die in de serie genomen wordt moreel op zijn minst dubieus, zelfs voor maffiosi.
Ondanks dat de serie 20 jaar oud is, snijdt het actuele thema’s aan. De situatie met de homoseksualiteit van Vito Spatafore, die lang wordt uitgesponnen en bijna tenenkrommende reacties bij de kijker oproept. De bijna androgyne periode van Anthony Jr, waarin Tony niet in woord, maar wel in zeer kleine gebaren laat blijken zich kapot te ergeren aan zijn verwijfde zoon en waarin je heel goed de innerlijke strijd van Tony ziet terugkomen: De macho-cultuur van het vaderland botst hier hard met de vrijzinnige cultuur van Amerika. Maar ook de vernietigende werking van drugs op de relatie tussen Chrissy en Adriana (Ade) en het taboe dat er lijkt te rusten op het bezoek aan de psychiater door Tony. De serie snijdt al deze nog steeds actuele thema’s aan, vloeiend ingebed in de dagelijkse worsteling van de personages met discours, familiewaarden, vooroordelen en – katholieke - indoctrinaties. Zou een remake niet fantastisch zijn, bekeken door de vrijzinnig bril van 2022? Ja, en dan bedoel ik geen slap aftreksel als ‘the many saints of Newark’ maar een echte remake vanuit het tijdsframe van nu. Helaas kan dit niet. The Big Man is niet meer en ook de rest van de originele cast is aan het uitsterven. Blijft een feit dat de serie ook in zijn huidige vorm een tijdloze documentatie van de worstelende mens is. Het is soms alsof je in vele spiegels kijkt. Ondanks het bij vlagen extreme geweld en de schijnbare harteloosheid is er voor iedereen herkenning te vinden in de personages. Een klassieker was het bij eerste verschijning al en zal het altijd blijven.
10
